Crna Gora prva je država u Evropi po broju predstavki koje njeni građani podnose Evropskom sudu za ljudska prava u Strazburu, jer smatraju da su im prekršena osnovna ljudska prava i slobode garantovane Evropskom konvencijom. Neslavnu lidersku titulu naša država drži već godinama, ali statistika za prošlu godinu ukazuje da je stanje nikad gore jer je lani Strazburu proslijeđeno prosječno 6,86 tužbi na 10.000 stanovnika, što je za čak 13 puta više od evropskog prosjeka koji iznosi 0,53. Državljani Crne Gore predali su prošle godine 427 tužbi, što je za 25 odsto više u odnosu na 2018. Najbliža crnogorskom prosjeku je Bosna i Hercegovina sa 5,09 tužbi na 10.000 stanovnika, zatim Srbija 3,10, San Marino 2,86, Monako 2,11, Moldavija 1,79 i Hrvatska 1,75. Na drugoj strani najmanje tužbi tradicionalno stiže iz Norveške, Islanda, Danske, Belgije...
Sagovornici „Dana“ ukazuju da ovakva statistika govori o visokom stepenu nepovjerenja u domaće pravosuđe, te osjećaju građana da im je pristup pravdi ovdje nedostižan, zbog čega se obraćaju sudu u Strazburu. Prema mišljenju Zorana Vujičića iz NVO Građanska alijansa, poražavajuća je činjenica da Crna Gora zauzima prvo mjesto po broju podnesenih tužbi Evropskom sudu za ljudska prava u odnosu na broj stanovnika.
– Više puta smo godinama unazad ukazivali da su neophodne temeljne aktivnosti kako bi naše pravosuđe postalo proaktivnije po pitanju zaštite ljudskih prava, a posebno Ustavni sud. Ova situacija je neprihvatljiva i potrebno je da bude jedna od prioriteta u reformi pravosuđa. Trend rasta podnošenja tužbi sudu u Strazburu ukazuje na ozbiljan stepen nepovjerenja u naše sudove, sa jedne strane, kao i odgovornost na strani advokata koji bi trebalo da ukažu strankama u onim predmetima gdje nema elemenata za podnošenje tužbe – ističe Vujičić.
Istraživanja koje Građanska alijansa realizuje sa građanima i sudijama pokazuje upravo visok stepen nepovjerenja građana u pravosuđe.
– Ukidanjem vremenskog roka za odlučivanje, Ustavni sud ozbiljno ugrožava ustavnu žalbu kao djelotvoran pravni lijek, čime će se dodatno otvoriti mogućnost da građani preskoče Ustavni sud prije podnošenja tužbe sudu u Strazburu – ukazuje Vujičić.
Građanski aktivista i zastupnik majki bivših korisnica nadoknada po osnovu rođenja troje i više djece pred sudom u Strazburu Budislav Minić podsjeća da je i u izvještaju za 2018. konstatovano je da je broj predstavki koje su podnijeli građani protiv države Crne Gore deset puta veći (5,11) u odnosu na evropski prosjek u toj godini (0,52). Podaci iz izvještaja za 2019, kako kaže, ukazuju na trend porasta predstavki koji će se, bez sumnje, nastaviti i u ovoj godini.
– Kada to kažem imam u vidu da još pristižu presude Ustavnog suda Crne Gore u predmetima umanjenja naknada majkama troje ili više djece, a taj sud još ne rješava predmete povodom ukidanja prava na naknade. Pri tome, predmeti ukidanja naknada značajno će uvećati budžetske izdatke države za podmirenja naknada štete i troškova u predmetima koji dospiju u Strazbur, s obzirom na jake izglede podnositeljki predstavki na uspjeh u tim sporovima. Od ovih neslavnih „rekorda“ koje Crna Gora drži u Evropi porastom inače visokog broja predstavki (u 2018. čak 130 odsto više u odnosu na 2017. godinu, a 2019. još više nego u 2018. itd), više zabrinjava odsustvo ikakve odgornosti, uključujući finansijsku, najodgovornijih rukovodilaca organa koji uzrokuju ogromnu štetu. Sve to kod činjenice da se ubjedljivo najveći broj predstavki i presuda ES odnosi na povredu prava građanina na pravično suđenje u razumnom roku. Takav inertan odnos najodgovornijih u izvršnoj i sudskoj vlasti prema pojavi apsolutne neodgovornosti u sudstvu i upravi doprinosi usponu sramotne i skupe spirale nemara i štete – navodi Minić.
M.S.

---